İngilis dilində şəxsli formada olan felin
zaman ( tense), növ (voice) şəkil (mood),kəmiyyət (number),şəxs (person) və tərz
(aspect)kateqoriyaları var.
Şəxsli formada olan fel cümlədə xəbər olur və mübtəda ilə şəxsə və kəmiyyətə görə uzlaşır:
I speak English.
Mən İngilis dilində danışıram.
She speaks French. O,
fransız dilində danışır.
Hərəkətin indi, keçmişdə və ya gələcəkdə baş verməsi vaxtını ifadə etmək
üçün - indiki (Present ),keçmiş (Past)
və gələcək (Future) zamanlar mövcuddur.
İngilis dilində felin xəbər şəklinin dörd zaman qrupu mövcuddur ki,onlar
həm əmələ gəlmə,həmdə işləmə baxımından fərqlənir:
1-ci qrup - sadə (qeyri-müəyyən
)zaman formaları (Simple Tenses);
2-ci qrup - davamedici zaman formaları ( Continuous Tenses);
3-cü qrup - bitmiş zaman
formaları (Perfect Tenses):
4-cu qrup - davamedici zaman
formaları (Perfect Continuous Tenses).
THE
TENSES OF THE VERB
Present
Indefinite
|
Present
Continuous
|
Present
Perfect
|
Present Perfect
Continuous
|
Past
Indefinite
|
Past
Continuous
|
Past
Perfect
|
Past Perfect
Continuous
|
Future
Indefinite
|
Future
Continuous
|
Future
Perfect
|
Future Perfect
Continuous
|
Future
Indefinite in
the
Past
|
Future
Continuous in the
Past
|
Future
Perfect in the
Past
|
Future Perfect
Continuous in
the Past
|
QEYRİ –MÜƏYYƏN ZAMAN
FORMALARI
The Simple (Indefinite)Tense Forms
__________________________________________
Simple
(Indefinite)
zaman formaları bunlardır:
1.İndiki
sadə (qeyri müəyyən )zaman (Present Simple)
2.Keçmiş
sadə (qeyri müəyyən ) zaman (Past Simple)
3. Gələcək
sadə (qeyri müəyyən ) zaman (Fture
Simple)
4.
Keçmişə nəərən gələcək sadə ( qeyri –müəyyən ) zaman (Future Simple in the Past)
İndiki
sadə (qeyri müəyyən )zaman forması
The
Present Simple (Indefinite)Tense Forms
1. Present
Simple zaman formasını düzəltmək üçün məsdərdən
to hissəciyi atılır, 3-cü şəxsin təkində isə felin sonuna -s/es artirilir;he (she ,it)speaks/goes.
–s cingiltili samit və saitlərdən sonra ( z)
kimi, kar samitdən sonra (s) kimi
oxunur: he reads ( ri:dz), he sees ( si:z), he speaks (spi:ks)
-x, - s, -ss,-ch, -sh, -tch, hərf və ya hərf birləşmələri
ilə bitən fellərin sonuna –es
artırılır və ( iz) kimi oxunur: teach- teaces (‘ti:ts iz) , finish
–finishes (‘finisiz).
Felin
sonu –y – hərfi ilə bitərsə və –y – hərifindən əvvəl samit gələrsə,III
şəxsin təkinə –y – hərfi –i- hərfi ilə əvəz edilir,felin sonuna –
es əlavə olunur: fly –flies, carry-carries.
Əgər y
hərifindən əvvəl sait gələrsə ,həmin felin 3-cü şəxsin təkində –y
– hərfi dəyishmir və felin sonuna yalnız –s şəkilçisi artırılır: buy- buys.
To
go,to do felləri 3-cü şəxsin təkində - es qəbul edir: go-goes,do-does
2. Sual
forması to do köməkçi felinin Present Simple formasının (do və does )
müptədadan əvvəl işlənməsi və əsas felin
( to hissəciksiz)məsdər forması ilə düzəlir:
Do I speak ?
Does she speaks?
3.İnkar forması to do köməkçi
felinin Present Simple zaman
forması ( do və does), not inkar hissəciyi və əsas felin
(to hssəciksiz) məsdər forması ilə düzəlir:
I do
not speak.
He
does not speak.
4.İnkar-
sual formasında not inkar hissəciyi müptədadan
sonra işlədilir:
Do
you not speak English? / Don’t you speak English?
Does he
not speak English? / Doesn’t he speak English?
Look and
Remember
Affirmative
Təstiq
|
İnterrogative
Sual
|
Negative
İnkar
|
İnterrogative- Negative
Sual-inkar
|
I
You
We}work
They
He
She}works
It
|
Do{ I
You We They }work?
Does { she he it}
work?
|
I
You
We} do not work They
He
She} does not works
It
|
Do{ I
You We They }not work?
Does { she he it} not work?
|
Danışıqda
qısa inkar forması aşağıdakı kimi işlənir:
I
You
We} don’t work
They
|
Don’t{ I
You We They } work?
|
He
She}doesn’t work
It
|
Doesn’t { she he it} work?
|
Present Simple işlədilir:
1 . Adət
halını almış , təkrarlanan,ümumi məlumat bildirən və şəxsi və ya əşyanı səciyyələndirən
hərəkətləri bildirmək üçün every day
(week,)once a week ( year, century), usually ,often, always ,sometimes,
seldom,rarely,never və .s kimi söz birləşmələri və zərflərlə işlənə bilər.
Tom has a cold shower every morning. Tom hər səhər soyuq duş
qəbul edir.
I have a cup of coffee in the mornings Mən səhərlər bir
fincan kofe içirəm.
We have an English lesson every Monday. Biz ingilis dili ilə hər bazar ertəsi
məşğul oluruq.
My mother works at
school.
Mənim anam məktəbdə işləyir.
( ümumi məlumat bildirən hərəkət)
They speak English well .
Onlar ingiliscə yaxşı danışırlar.
My brother learns languages
easily. Mənim
qardaşım dilləri asanlıqla öyrənir ( şəxsi
səciyyələndirən hərəkət).
3. Məlum
fiziki və təbii faktları bildirmək üçün;
Water boils at 100 C Su
yüz dərəcədə qaynayır.
Magnet
attracts iron. Maqnit
dəmri cəzb edir.
The Sun
rises in the East. Günəş şərqdən
doğur.
The Moon
moves round the Earth. Ay yerin ətrafında dövr edir.
3 . Zaman və ya şərt budaq cümlələri
tabeli mürəkkəb cümlələrdə if , till, When, until, before, after , as soon
as, as long as , unless ,provided that bağlayıcılarından sonra hərəkət gələcəyə aid olsa da fel sadə indiki zaman formasında işlədilir.
We shall go {if , unless, When, till, until, before, after, as soon as }
he comes
Tamalıq budaq cümləli tabeli mürəkkəb
cümlələrdə isə if, When
bağlayıcılarından
sonra sadə gələcək zaman forması işlədilə bilər.
I wonder
when he well come. Maraqlanıram ki,
o nə zaman gələcək.
He asks if üe shall go.
O soruşur ki, biz gedecəyikmi.
4 . İcrası cədvəl və ya qrafik üzrə planlaşdırılmış gələcəyə aid olan
qatarın , təyyarənin gəlib çatması , yola düşməsi ,konsertin ,tamaşanın ,
filimin , imtahanın başlaması və ya qurtarması kimi hərəkətlər Simple Present ilə ifadə edilir.
The
train starts at 8 a.m,arrives at 10 p.m. Qatar səhər saat 8-də yola düşür
,axşam saat 10-
Da
gəlib çatır .
The concert begins at 1200 , ends
at 1500.
Konsert saat 1200-da baçlanır , saat 1500-da
sona
çatır.
5.Atalar
sözü və el məsəllərində hal və hərəkətləri
bildirmək üçün.
Honesty
is the best policy.
Düzlük ən yaxşı siyasətdir.
East
or west ,home is best.
Gəzməyə qərib ölkə ,ölməyə vətən yaxşı.
The Past Simple
(Indefinite) Tense Form
Keçmiş zamanın
sadə formasının düzəlməsinə görə fellər 2 qrupa bölünür:
1 . qayalı
fellər (regular verbs); work –worked , play – played
2 .
qaydasız fellər ( irregular verbs); wüite – wrote, speak – spoke
Qarışıq fellər (mixed) vardır ki, onların keçmiş qeyri – müəyyən zaman
forması ə keçmiş zaman feli –sifət formaları hər iki yolla düzəlir;
Learn –
learnt (learned )- learnet (learned)
Smell – smelt
(smelled)- smelt (smelled)
Spell –
spelt (spelled) – spelt (spelled)
Spoil
–spoilt (spoiled)- spoilt (spoied)
1 .Past Simple zaman formasını düzəltmək üçün
bütün şəxslərdə qaydalı fellərin sonuna
-ed, (d) artırılır: to play-played , to live- lived;
qaydasız fellərin Past Simple
forması isə müxtəlif yollarla düzəlir : to speak – spoke, to think – thought, to give
–gave.
2 .Sual forması to do köməkçi felinin
Past Simple zaman formasınn ( did bütün şəxslərdə) mübtədanın
önündəişlənməsi və əsas felin ( to hissəciksiz ) məsdər forması ilə düzəlir :
Did you
play?
Did he
speak ?
3 .İnkar
forması to
do köməkçi felinin Past Simple
zaman formasınn ( did
bütün şəxslərdə) , not inkar hissəciyi və
əsas felin ( to hissəciksiz) məsdər forması ilə düzəlir:
I did
not (didn’t )play.
He did
(didn’t) speak.
4 . İnkar
sual formasında not inkar hissəciyi
birbaşa mübtəadan sonar işlədilir:
Did you not
play?/ Didn’t you play?
Did he
not speak? Didn’t he speak ?
Look and
Remember
Affirmative
Təstiq
|
İnterrogative
Sual
|
Negative
İnkar
|
İnterrogative- Negative
Sual-inkar
|
I
He
She
It worked
We
You
They
|
I
He
She
Did It
work?
We
You
They
|
I
He
She
It didn’t work
We
You
They
|
I
He
She
Did It
not work?
We
You
They
|
Danışıqda
qısa inkar forması aşağıdakı kimi işlənir:
I
He
She
It didn’t work
We
You
They
|
I
He
She
Didn’t It
work?
We
You
They
|
Bu
zaman forması işlədilir:
1 . yesterday (dünən) ,the day
before yesterday (sirğa gün ),last
week /month (keçən həftə/
ay), last (axrıncı dəfə) ,two weeks(days,
months) ago ( iki həftə/gün /ay/ əvvəl ), in 1990 (1990-ci ildə), in
one’s childhood (uşaqlıqda) və.s kimi zaman zərflikləri ilə keçmiş zamanda
baş verən hərəkətləri bildirmək üçün ;
I meet
Tom yesterday. Mən dünən Toma rast gəldim.
The
war ended in 1945.
Müharibə 1945- cü ildə qurtardı.
Hərəkətin baş verdiyi vaxt, həmçinin keçmiş zamanda olan b u d a q cümlə ilə də göstərilə bilər.
I lived
in Moscow when I studied Mən
universitetdə oxuyanda
Moskvada
at the
University.
yaşayırdım.
2 . Keçmişdə
ardıcıl icra edilən hərəkətləri bildirmək üçün ;
He entered the room,sat at the table, O, içəri girdi,masanın
arxasında əyləşdi,
began
to look
through the papers. qəzetləri
gözdən keçirməyə başladı.
The bell rang, the teacher came in ,
the lesson Zəng
çalındı,müəllim içəri daxil oldu, dərs
began.
başladı.
He took
his bag and left the room. O,
çantasını götürdü və otağı tərk etdi.
3 . Keçmişdə adi hal almış hərəkətləri bildirmək
üçün;
I often went
to the lake when I lived in
the village. Mən kənddə
yaşayanda tez-tez gölə gedirdim.
Last
year I read a lot of books.
Keçən il mən çoxlu kitab oxumuşam.
4 .Keçmişdə adi hal almış hərəkətləri bildirmək
üçün ;
Bu halda
used to+məsdər: would+ məsdər
modelindən istifadə edilir.
My
granny used to tell me
Mən kiçik yaşda olanda nənəm
stories when
I was little.
mənə hekayələr danışardı.
He often
wold viset us.
O , tez-tez bizə baş çəkərdi.
Gələcək sadə
(qeyri –müəyyən) zaman forması
The Future
Simple ( Indefinite) Tense Form
1 . Gələcək sadə zaman forması shall, will
köməkçi feli və əsas felin (
to hissəciksiz) məsdər forması ilə düzəlir. Shall I şəxsin təki və cəmində, will isə qalan şəxslərdə əsas felin qarşısında
işlənir. I (we) shall speak ,he (you, they ) will speak. Lakin müasir ingilis dilində bütün şəxslərdə will işlədilməsi mümkün
sayılr.
I (we,
you, they, he, she) will go.
2 . Sual formasında köməkçi fel (shall, will ) cümlənin
mübtədasının qarşısını keçir : Shall I (we) speak? Will he ( you ,they) speak ?
3 . İnkar formasında not inkar hissəciyi
köməkçi feldən (shall, will) sonar işlənir : I (we ) shall not work ; He (
you,they ) will not work.
4 . İnkar –sual formasında not inkar hissəciyi birbaşa mübtədadan sonra işlənir:
Shall I (we) not speak ? / Shan’t I (we) speak?
Will he (you, they) not speak ? /
Won’t he (you , they ) speak?
Shall ,
will (‘ll); shall not (shan’t {sh:nt}) ,
will not ( won’t { wəunt} ) kimi ixtisas olunmuş formada işlədilir.
Look
and Remember
Affirmative
Təstiq
|
İnterrogative
Sual
|
Negative
İnkar
|
İnterrogative- Negative
Sual-inkar
|
I shall work
He will work
She will work
It
will work
We shall work
You will work
They will work
|
Shall
I work?
Will
he work?
Will
she work?
Will
It work?
Shall
we work?
Will
you work?
Will
they work?
|
I shall
not work
He will
not work
She will
not work
It
will not work
We shall not work
You will not work
They will not work
|
Shall I not
work?
Will
he not work?
Will
she not work?
Will
it not work?
Shall
we not work?
Will you
not work?
Will they
not work?
|
Danışıqda
qısa inkar forması aşağıdakı kimi işlənir:
I shan’t work
I‘ll not
work
He won’t work
He’ll not work
She won’t work
She’ll not work
It won’t
work
It’ll not work
We shan’t work
We’ll not work
You won’t work
You’ll not work
They won’t work
They’ll not work
|
Shan’t I
work?
Won’t
he work?
Won’t
she work?
Won’t
it work?
Shan’t
we work?
Won’t
you work?
Won’t
they work?
|
Bu zaman
forması işlədilir:
1 . Gələcəkdə
baş verəcək yaxud icra ediləcək hərəkətləri bildirmək üçün tomorrow, the day
after tomorrow, next month / year, soon, in two (three) days və .s zaman zərflikləri
ilə işlədilir.
We
shall go to the country in two days. Biz iki gündən sonara
kəndə gedəcəyik.
They will
visit the museum next year. Onlar gələn il muzeyi ziyarət edəcəklər.
Qeyd / Note:
Zaman və şərt budaq cümlələrində gələcəkdə
baş verəcək hərəkəti bildirmək üçün Future
Simple əvəzinə Present Simple işlənir.
When my
mother comes I’ll ask her about it. Anam gələndə mən ondan bu haqda
soruşacağam.
If Jane rings
, I’ll tell her about it. Əgər Ceyn zəng
etsə ,mən ona bu haqda deyəcəyəm.
Keçmişə
nəzərən gələcək sadə (qeyri-müəyyən) zaman forması
The Future Simple (Indefinite) in
the Past
Keçmişə
nəzərən gələcək sadə zaman
formasınin düzəldilməsi gələcək sadə
zaman forması ilə eynidir, lakin buraa shall, will köməkçi fellərin əvəzinə
uyğun olaraq should, would işlənir.
Affirmative
Təstiq
|
Negative
İnkar
|
I should work
He would work
She would work
It would
work
We should work
You would work
They would work
|
I should not work
He would not work
She would not work
It would
not work
We should not work
You would not
work
They would not work
|
Danışıqda
qısa inkar forması aşağıdakı kimi işlənir:
I shouldn’t work
I’d not work
He wouldn’t work
He’d not work
She wouldn’t work
She’d not work
It wouldn’t
work
It’d not
work
We shouldn’t work
We’d not work
You wouldn’t work
You’d not work
They
wouldn’t work
They’d not work
|
Bu zaman forması keçmişə nəzərən gələcəkdə
icra ediləcək hərəkətləri bildirir.
Juliya said that she would go there alone. Culiya dedi ki, o,ora tək
gedəcək.
I wanted to
know if Sam would
stay with me. Mən bilmək
istəyirdim ki, Səm mənimlə qalacaqmı.
Qeyd / Note :
The Future Simple in the Past forması Azərbaycan
dilinə ya gələcək zamanın qəti, ya da qeyri-qəti forması ilə tərcümə edilir.
The doctor said that he would come. Həkim dedi ki, o gələr (gələcək)
All the
Simple (Indefinite) Tnses – the Present, the Past and the Future –are used :
1)to
denote a fact which is generally and universally
true, 2 )to express habitual or recurrent actions, 3) to show the succession of events.
|
DAVAMEDİCİ ZAMAN
FORMALARI
The
Continuous Tense Forms
________________________________________________
Bu
qrupa daxil olan zaman formaları hal-hazırda, keçmişdə yaxud gələcəkdə dəqiq
bir vaxtda davam edən ,inkişafda olan hərəkətləri ifadə etmək üçün işlənir.Bu
halda həmin hərəkətin bir proses kimi davam etməsi əsas götürülür.
-
Where is Ann? - She is writing a letter – söhbət gedən
zaman Anna məktub yazmaqla məşğuldur.
The boy was reading a book when we entered
the room – Biz otağa daxil olanda oğlan kitab
oxumaqla məşğul idi (yəni
oxuyurdu).
Tomorrow at 6 they will be packing their
things – Sabah saat 6-da onlar əşyalarını qblaşdırmaqla məşğul olacaqlar; onlar buna saat 6-dan əvvəl
başlayacaq və həmin andan sonra da
bununla məşğul olmaqda davam edəcəklər.
Aşağıdakı fellər Continuous zaman
formalarında işlənmir:
To love(sevmək) , to like (xoşlamaq),to
dislike( xoşu gəlməmək),to hate (nifrət etmək), to know (bilmək),to
understnd(başa düşmək), to recognize(tanımaq), to remember (yadına düşmək), to
want (istəmək),to forget(unutmaq),to wish(arzulamaq), to desire (arzulamaq),to
prefer (üstünlük vermək),to notice (görmək), to see (görmək), to hear (eşitmək),to
belong( məxsus olmaq) , to contain (ibarət olmaq), to consist (ibarət olmaq), to
have (malik olmaq), to possess (malik olmaq) və.s
İndiki davamedici
zaman forması
The Present Continuous
Tense Form
Present
Continuous köməkçi to be felinin indiki zamana uyğun şəxs formaları (am,is,are) və əsas məna daşıyan felin indiki
zaman feli sifət forması (P I) vastəsi ilə düzəlir.
Am / is
/are +P I
|
Look
and Remember
Affirmative
Təstiq
|
İnterrogative
Sual
|
Negative
İnkar
|
İnterrogative- Negative
Sual-inkar
|
I am
He(she,it)is
We are working
You are
They are
|
Am I
Is he (she,it)
We working
Are – you
They
|
I am not working
He (she,it)is not
Working.
We
You –
are not
They
working
|
Am I
not working?
Is he (she,it)not working?
We
Are –you-
not working
they
|
Danışıqda
Present Continuous qısa formada aşağıdakı kimi işlənir:
Affirmative
Təstiq
|
İnterrogative
Sual
|
Negative -İnterrogative
İnkar - sual
|
I’m
He’s
She’s
It’s
We’re working
You’re
They’re
|
I’m
not
He’s not
He isn’t
She’s not
She isn’t
It’s not working
It isn’t
We’re
not
We aren’t
You’re not
You aren’t
They’re not
They aren’t
|
Isn’t he
Isn’t
she working?
Isn’t
it
We
Aren’t
you working?
they
|
1 . Present Continuous zaman
forması danışıq anında , yaxud ha- hazırda
davam etməkdə olan hərəkətləri ifadə etmək üçün now , at
present , at the moment , still və .s zərfliklərlə işlənir.
Look .It is
raining.
Baxın. Yağış yağır.
Don’t make a noise .The baby is
sleeping. Səs eləmə.Uşaq
yatır.
Bakı is growing day by day. Bakı günbəgün
böyüyür.
I am learing
English at present. Mən hazırda
ingilis dili öyrənirəm.
2 . İçərsində
olduğumuz dövr ərzində davam etməkdə olan prosesləri ifadə etmək üçün :
The prices are
going up.
Qiymətlər qalxır.
We are fighting for
Qarabag. Biz Qarabağ
uğrunda mübarizə aparırıq.
3 . Yaxın gələcəyə aid planlaşdırılmış iş və yaxud h ərəkətləri bildirmək üçün ( xüsusilə come ,go, stay, leave və s fellərlə)
We are leaving tonight.
Biz bu axşam yola düşürük.
Are you staying here till September ? Siz sentyabradək burada qalacaqsınız?
My sister is coming tomorrow. Bacım sabah gəlir(gələçək).
Keçmiş davamedici zaman forması
The Past Continuous Tense Form
The Past
Continuous to be köməkçi felinin keçmiş zaman şəxsli formaları (was, were ) və əsas məna
daşıyan felin indiki zaman feli sifət forması P I vasitəsilə düzəlir.
Was / were + P I
|
Look
and Remember
Affirmative
Təstiq
|
İnterrogative
Sual
|
Negative
İnkar
|
İnterrogative- Negative
Sual-inkar
|
I
He
was working
She
It
We
You were working
They
|
I
He
was working
She
It
We
were You
working
They
|
I
He
was not working .
She
It
We
You were not working
They
|
I
He
was not working?
She
It
We
were You not working?
They
|
Danışıqda Present Continuous qısa formada aşağıdakı
kimi işlənir:
Affirmative
Təstiq
|
Negative -İnterrogative
İnkar - sual
|
I
He
wasn’t working
She
It
We
You weren’t working
They
|
I
He
Wasn’t working?
She
It
We
Weren’t You working?
They
|
The
Past Continuous aşağdakı hallarda işlədilir:
1 .
Keçmişdə müəyyən bir an ərzində
davam etmiş hərəkətləri ifadə etmək üçün.Həmin an ya dəqiq vaxtla (saatla) at that time yesterday, at
two o’clock the day before yesterday ,at midnight ,then,still,at that moment,
yaxud zaman budaq cümləsi
ilə göstərilir.
I was
working at 2o’clock yesterday. Mən dünən
saat 2-də işləyirdim .
I was
working when you come yesterday. Dünən siz gələndə mən
işləyirdim .
What were
you doing at that time yesterday? Dünən bu vaxt siz nə
edirdiniz?
2 . Keçmişdə müəyyən müddət ərzində davam etməkdə olan hərəkətləri ifadə
etmək üçün from two to four ,all day long, the whole day zərfləri işlədilir.
My
granny was working in the
Nənəm dünən bütün günü bağda
garden
all day long yesterday. Işləyib.
I was
packing my things from 5 to 7. Saat 5-dən 7-dək mən əşyalarmı qablaşdırdım.
Gələcək davamedici zaman forması
The Future Continuous Tense Form
The Future Continuous köməkçi
to be felinin gələcəkdə sadə (qeyri müəyyən)zaman forması (shall
be, will be) və əsas
felin indiki zaman feli sifətinin
(Participle I) köməyi ilə düzəlir:
Shall
be+ P I
Will
|
Sual forasında birinci köməkçi fel (shall , will)
mübtədadan əvvəl keçir , inkarda isə birinci köməkçi feldən sonra not inkar hissəciyi
artırılır:
Affirmative
Təstiq
|
İnterrogative
Sual
|
Negative
İnkar
|
I
Shall be working
We
He
She
It
will be working
You
They
|
I
Shall
be working?
We
You
He
Will
She be working?
It
They
|
I
Shall not (shan’t) working
We
You
He
She will not(won’t) be working?
It
They
|
The
Future Continuous gələcəkdə müəyyən bir anda davam etməkdə olacaq hərəkəti bildirir; həmin an ya zaman zərfliyi ilə,
yaxud da Present Indefinite zaman formasında olan başqa bir hərəkətlə ifadə
olunur:
Don’t come
to see me tomorrow at three Sabah saat üçdə bizə gəlmə; mən
ingilis dili
o’clock; I shall
be studying English. Üzərində
işləyəcəyəm.
When the
train arrivs at the station,
Qatar stansiyaya gəlib ,atanda biz
we shall be waiting for you there.
səni orada gözləyəcəyik.
All
the Continuous Tenses – the Present, the Past and the Future
–are used to express an action in its progress (as a process)going on at a
given moment or period of time in the present, past, or future.
|
Keçmişə
nəzərən gələcək davamedici zaman forması
The Future Continuous in the Past
Keçmişə nəzərən gələcək zamanın davamedici forması keçmiş nöqteyi-nəzərdən gələcəkdə dəqiq bir
vaxtda davam edəcək hərəkəti bildirir.
Bu zaman forması eyni ilə Future Continuous kimi düzəlir, lakin
shall və will köməkçi fellərinin əvəzinə
müvafiq olaraq should və would işlənir.
Affirmative
Təstiq
|
Negative
İnkar
|
I should be working
He would be working
She would be working
It would
be working
We should be
working
You would be
working
They would be working
|
I should not be working
He would not be working
She would not be working
It would
not be working
We should not be working
You would not be
working
They would not be working
|
Danışıqda
qısa inkar forması aşağıdakı kimi işlənir:
I shouldn’t be
working
He wouldn’t be working
She wouldn’t be working
It
wouldn’t be working
We shouldn’t be working
You wouldn’t be working
They wouldn’t be working
|
Future Continuous in the Past tabeli mürəkkəb cümlələrdə baş
cümlənin xəbəri keçmiş zamanda olduqda , Future Continuous zaman formasını əvəz edir.
I thought that she would be working Düşünürəm
ki , mən qayıdanda o
when I
returned. Işləməkdə
olacaq.
BİTMİŞ ZAMAN FORMALARI
The Perfect Tense Forms
_______________________________
Bitmiş
zaman formaları hazırda , keçmişədə və ya gələcəkdə müəyyən bir vaxtadək baş
verib bitmiş hərəkəti bildirir.Müasir ingilis dilində dörd bitmş zaman forması
var:
1.
The Present Perfect
2.
The Past Perfect
3.
The Future Perfect
4.
The Future Perfect in the Past
İndiki
zamanın bitmiş forması
The
Present Perfect Tense Form
Present
Perfect to have köməkçi felinin indiki zaman formaları
(have/has)əsas felin keçmiş zaman feli sifət formasının (Participle II) köməyi
ilə düzəlir:
Have (has)
+ P II
|
Affirmative
Təstiq
|
İnterrogative
Sual
|
Negative
İnkar
|
İnterrogative- Negative
Sual-inkar
|
I
We
have worked
You
They
He(she,it) has worked
|
I
We
Have
Worked?
You
They
Has he(she,it)
worked?
|
I
We
You
have not worked
They
he(she,it) has not worked
|
I
We
Have
not Worked?
You
They
Has he(she,it)
not worked?
|
Danışıqda Present Continuous qısa formada aşağıdakı
kimi işlənir:
Affirmative
Təstiq
|
Negative -İnterrogative
İnkar - sual
|
I haven’t
I’ve not
We haven’t
We ’ve not worked
You haven’t
You ’ve not
They haven’t
They’ve not
He hasn’t
He’s not
She
hasn’t worked
She’s not
It
hasn’t
It’s not
|
I
We
Haven’t worked?
You
They
he
Hasn’t she worked?
it
|
1) Present Perfect icra edilib bitmiş , nəticəsi
göz qabağında olan hərəkətləri bildirmək üçün işlədilir.
He has got a new flat . O,
yeni mənzil alıb.
Look! They have come. Baxın! Onlar
gəliblər.
2) Present Perfect bitməmiş zaman daxilində icra
olunub bitmiş hərəkətəri bildirmək üçün işlədilir.Bu zaman today, this week,
this month və.s kimi zaman zərflikləri ilə işlədilir.
We have translated two
articles this week. Biz bu həftə iki məqalə tərcümə
etmişik.
Present Perfect-lə daha çox nowadays,lately,recently,since,since
then , never, ever, just, already, yet, before , onc ,twice, many times ,up to
now ,til now kimi zaman zərfləri işlənir:
Çox vaxt Present Perfect Azərbaycan dilinə nəqli keçmiş zaman
formasında tərcümə olunur:
I have met my
friend in the street today. Bu gün
mən dostumla küçədə rastlaşmışam.
3) Present Perfect keçmişdə müəyyən vaxtda başlamış və hazırkı
anadək davam etmiş və hələ də davam edən
hərəkətləri bildirir.Bu halda davametmə müddəti for sözönü ilə, hərəkətin
başlanğıcı isə since sözönü ilə bildirilir.
We haven’t seen
you for ages. Çoxdandır ki,sizi görmürəm.
We have known each other since 1997. Biz bir-birimizi 1997-ci ildən bəri tanıyırıq.
We have planted a lot of trees for the last few days. Son bir neçə gündə biz çoxlu ağac əkmişik.
İnkar cümlələrdə Present Perfect hərəkətin söhbət gedən anadək hələ bitmədiyini
bildirir:
My friend has
not left our town yet.
Dostum hələ şəhərimizi tərk etməyib.
The pupils have
not read Byron’s poems. Şagirdlər
Bayronun şerlərini oxumayıblar.
Keçmiş zamanın bitmiş forması
The Past Perfect Tense
Form
Past
Perfect to have köməkçi felinin keçmişi qeyri –müəyyən zaman
formasi(had) və əsas felin keçmiş zaman feli sifət forması (P II )ilə düzəlir.
Had + P II
|
Look and remember
Affirmative
Təstiq
|
İnterrogative
Sual
|
Negative
İnkar
|
İnterrogative- Negative
Sual-inkar
|
I
We
had worked
You
They
He(she,it)
|
I
We
Had
Worked?
You
They
he(she,it)
|
I
We
You
had not worked
They
he(she,it)
|
I
We
Had
not Worked?
You
They
he(she,it)
|
Danışıqda Past Perfect
qısa formada aşağıdakı kimi işlənir:
Affirmative
Təstiq
|
Negative
İnkar
|
I ‘d
He’d
She’d worked
It’d
We’d
You’d
They’d
|
I hadn’t
I’d not
He hadn’t
He’d not
She
hadn’t
She’d not
It
hadn’t worked
It’d
not
We hadn’t
We ’d not
You hadn’t
You ’d not
They hadn’t
They’d not
|
1) Past Perfect keçmişdə hər hansı bir anadək baş verib bitmiş hərəkəti bildirmək üçün işlənir.Bu an zaman zərflikləri
by
Friday ,by 5 o’clock yesterday,
by that time, by the end of the month ,
by the end of the term və .s yaxud da zaman budaq cümləsi ilə ifadə oluna
bilər.
Past Perfect just, already , yet, never kimi zaman
zərfləri ilə də işlədilir.
The train had already started
when
I arrived Mən vağzala
çatanda Qatar artıq
yola
at the station . düşmüşdü.
I had done my exercises by 5
o’clock yesterday. Dünən saat 5-ə kimi mən çalışmalarımı
etmişdim.
2)
Keçmişdə ardıcıl baş verən hərəkətlərdəki ardıcıllıq pozulduqda Past Perfect işlədilir:
She
went to the park ,sat on the bench, O, parka
getdi , skamyada əyləşdi,
looked around and saw ətrafa
göz gəzdirdi və gördü ki, kimsə
somebody
had left his bag on it.
çantasını skamıyanın üstündə
qoyub gedib.
İnkar cümlələrdə Past Perfect hərəkətin keçmişdə hər hansı anadək hələ
bitmədiyini bildirir.
They had
not walked two kilometers when Onlar hec iki
kilometr getməmişdilər ki,
the storm
broke out.
Tufan başladı.
Past Perfect zaman formasının olduğu cümlələrdə hardly.... when , scarcely … when , no
sooner …than kimi bağlayıcılar işlənə bilər.Bu halda çox vaxt inversiya (söz sırasının pozulması)baş verir.
No
sooner had
she gone out than
it O, təzəcə
küçəyə çıxmışdı ki ,yağış
began
to rain.( inversiya).
yağmağa başladı.
Mary
had hardly done the translation Mery tərcüməni
hec bitirməmişdi ki,
when the teacher came back.(adi söz sırası) müəllim qayıtdı.
Gələcək zamanın bitmiş
forması
The Future Perfect Tense Form
Future
Perfect to have köməkçi felinin gələcək qeyri müəyyən
zaman formalrı (shall have will have ) və əsas felin keçmiş zaman feli sifət forması (P II )ilə düzəlir.
Affirmative
Təstiq
|
İnterrogative
Sual
|
Negative
İnkar
|
İnterrogative- Negative
Sual-inkar
|
I shall have
worked
He(she,it) will have worked
We shall have
worked
You will have worked
They will have worked
|
shall I have worked?
will he(she,it) have worked
?
shall we have worked?
will you have
worked ?
will they have worked ?
|
I shall not have worked
He(she,it) will not have worked
We shall not have worked
You will not have worked
They will not have worked
|
shall I not have worked?
will he(she,it) not have worked ?
shall we not have
worked?
will you not
have worked ?
will they not have worked ?
|
The
Future Perfect gələcəkdə müəyyən bir vaxta qədər bitmiş hərəkətləri bildirmək üçün işlədilir.
He will have
prepared his lessons by 5 o’clock tomorrow. O, sabah saat
5-dək dərslərini hazırlamış olacaq.
The Future Perfect aşağıdakı zaman
zərflikləri ilə işlədilir:
-
By
... o’clock , by
the end of the month , by that time tomorrow, by the end of the term və.s
The students will have
passed their exams by Tələbələr bu ayın sonunadək imtahanlarını verib
the end of the
month.
Qurtaracaqlar.
Keçmişə
nəzərən gələcək zamanın bitmiş forması
The Future Perfect in the Past
Keçmişə nəzərən gələcək zamanın bitmiş forması keçmişə nəzərən
gələcəkdə müəyyən bir vaxta kimi icra
edilib bitəcək hərəkətləri
bidirir.Tabeli mürəkkəb cümlədə baş cümlənin xəbəri keçmiş zamanda
olduqda ,budaq cümlədə The Future Perfect in the Past zaman forması The Future Perfect əvəzinə işlədilir.
He
said he would have learnt all O dedi
ki, bütün yeni sözəri saat 7-yə kimi
the
new words by 7 o’clock. öyrənəcək
(öyrənmiş olacaq).
The
Future Perfect in the Past , Future Perfect kimi düzəlir,yalnız shall, will köməkçi
fellərinin əvəzinə müvafiq olaraq should
və would köməkçi felləri işlənir.
Look and remember
Affirmative
Təstiq
|
Negative
İnkar
|
I should have worked.
He would have
worked.
She would have
worked.
It would
have worked.
We should have worked.
You would have worked.
They would have worked.
|
I should not have
worked.
He would not have
worked.
She would not have
worked.
It would
not have worked.
We should not have
worked.
You would not have worked.
They would not have worked.
|
Danışıqda
qısa inkar forması aşağıdakı kimi işlənir:
Affirmative
Təstiq
|
Negative
İnkar
|
I ‘d
he ‘d
she ‘d
it ‘d have worked.
We‘d
You‘d
They‘d
|
I shouldn’t
he wouldn’t
she wouldn’t
it wouldn’t have worked
We wouldn’t
You wouldn’t
They wouldn’t
|
The
Future Perfect in the Past keçmişə
nəzərən gələcək hesab edilən müəyyən vaxta kimi icra olunacaq hərəkətləri
bildirir.
He
informed me that he would have O, bütün
dostlarını onlar qayıdanadək ad gününə
invited
all his friends to his birthday dəvət etmiş
olacağını mənə məlumat
party
by time they returned. verdi.
Look and remember
Affirmative -Təstiq
|
|||
Present Perfect
|
Past Perfect
|
Future
Perfect
|
Future
Perfect
–in
-the Past
|
I
We
You have
worked
They
|
I
He
She has worked
It
We
You
They
|
I
Shall have worked
We
|
I
Should have worked
We
|
He
She has worked
It
|
He
She will have worked
It
You
They
|
He
She would have worked
It
You
They
|
|
İnterrogative
Sual
|
|||
Present Perfect
|
Past Perfect
|
Future
Perfect
|
Future
Perfect
–in
-the Past
|
I
We
have
You worked?
They
|
I
He
Had
She worked?
It
We
You
They
|
I
Shall have worked?
We
|
I
Should have worked?
We
|
He
Had She
worked?
It
|
He
will She
have worked?
It
You
They
|
He
would She
have worked?
It
You
They
|
|
The Perfect
Tenses are used to express an action completed by a certain moment in the
present ,past or future , the result of which is evident and is in som way or
other connected with the situation which follows as a consequence .
|
DAVAM EDİB BİTMİŞ
ZAMAN FORMALARI
The Perfect Continuous Tense Forms
Davam
edib bitmiş zamanlar - Perfect Continuous Tenses indiki, keçmiş, yaxud gələcək andan əvvəlki vaxtda başlamış və o anadək (bəzən o anda
da)davam edən hərəkətləri bildirmək üçün işlədilir.
I have
been studying English for five years. Beş ildir ki, mən ingilis dilini öyrənirəm.
He had
been explaining the rule to us for 10
Onlar gələndə o bizə qaydanı 10 dəqiqə
minutes
when they came. Idi
ki, izah edirdi.
At 7
o’clock in the evening I shall have been Axşam saat 7-də mən məruzənin
üzərində
working on the report for 5 hours. 5 saat işləməkdə olacağam.
İndiki
zamanın davam edib bitmiş forması
The Present Perfect Continuous Tense Forms
İndiki
zamanın davam edib bitmiş forması to be köməkçi felinin Present Perfect zaman forması (have been,has been ) və əsas
felin indiki zaman feli sifət forması vasitəsi ilə düzəlir:
Have (has) been +
P I
|
Look and Remember
Affirmative
Təstiq
|
İnterrogative
Sual
|
Negative
İnkar
|
İnterrogative- Negative
Sual-inkar
|
I
We
have
been working
You
They
He(she,it) has
been working
|
I
We
Have been working?
You
They
Has he been(she,it) working?
|
I
We
You have not been
working
They
he(she,it) has not
been working
|
I
We
Have not been working?
You
They
Has he(she,it) not been
working?
|
Danışıqda bu zaman forması qısa formada aşağıdakı kimi işlənir:
Affirmative
Təstiq
|
Negative
İnkar
|
İnterrogative- Negative
Sual-inkar
|
I ‘ve
He’s
She’s
It’s been working
We’ve
You ‘ve
They ‘ve
|
I
We
Haven’t been working
You
They
He (she,it) Hasn’t been working
|
I
We
Haven’t been working?
You
They
Hasn’t he(she,it) been working?
|
The Present Perfect Continuous Tense Forms- Perfect Continuous zaman formaları arasında ən geniş işlənən
formadır . The Present Perfect
Continuous keçmişdə müəyyən bir vaxtda başlamış və indiki anadək (bəzən
indi də) davam edən hərəkəti bildirmək üçün işlənir: bu zaman forması aşağdakı
zaman zərfləri ilə işlədilir : for twenty minutes (20 dəqiqə müddətində), for a
long time (uzun müddətdir ki),since 7 o’clock saat 7-dən bəri)və.s For hərəkətin davam etmə müddətini, since
isə hərəktin başlanğıc vaxtını bildirir.Bu zaman forması how long (nə
qədər müddətdir ki) və since when (nə vaxtdan bəri ) sual sözləri ilə
başlayan sual cümlələrində işlədilir.
Əksər hallarda Present Perfect
Continuous Azərbayca
dilinə indiki zamanla tərcümə olunur.
We have
been waiting for you since ten o’clock.
Biz sizi saat 10-dan bəri gözləyirik.
I have been waiting this article for an hour. Bir saatdır ki,bu məqaləni yazıram.
I have
been reading this book for two days.
Mən bu kitabı iki gündür ki,
oxuyuram.
It
has been reading since I went out. Mən küçəyə çıxandan bəri yağış
yağır.
Əgər hərəkət
hazırkı anda artıq bitmişsə , the Present Perfect Continuous Azərbaycan dilinə nəqli keçmiş zamanla tərcümə
olunur:
We have
been listening to you all the time , Biz size bütün bu müddətdə dinləmişik,indi
biz də
now we also want to say something to you. Sizə nə isə demək istəyirik.
Continuous forması olmayan fellər üçün the Present Perfect Continuous
əvəzinə the Present Perfect işlənir:
I have
not heard your voice since Sunday.
Bazar günündən bəri sənin səsini eşitməmişəm.
We have
know each other for 5 years.
Biz bir-birimizi 5 ildir ki, tanıyırıq.
Keçmiş
zamanın davam edib bitmiş forması
The Past Perfect Continuous Tense Forms
Keçmiş zamanın davam edib bitmiş forması to be
köməkçi felinin Past Perfect zaman
forması (had been) və əsas felin indiki zamn feli sifət forması ilə düzəlir:
Had been + P I
|
Look and Remember
Affirmative
Təstiq
|
İnterrogative
Sual
|
Negative
İnkar
|
İnterrogative- Negative
Sual-inkar
|
I
We
had been working
You
They
He(she,it) had been working
|
I
We
Had been working?
You
They
Had he been(she,it) working?
|
I
We
You had not
been working
They
he(she,it) had not
been working
|
I
We
Had not been working?
You
They
Had he(she,it) not been
working?
|
Danışıqda bu zaman forması qısa formada aşağıdakı kimi işlənir:
Affirmative
Təstiq
|
Negative
İnkar
|
İnterrogative- Negative
Sual-inkar
|
I ‘d
He’d
She’d
It’d been working
We’d
You ‘d
They ‘d
|
I
We
Hadn’t been working
You
They
He (she,it) Hadn’t been working
|
I
We
Hadn’t been working?
You
They
Hadn’t he(she,it) been working?
|
The Past Perfect Continuous keçmişdə hər hansı bir vaxtdan əvvəl və ya digər keçmiş bir hərəkətdən əvvəl başlamış və o vaxtadək davam edib bitmiş və
ya davam etməkdə olan hərəkətləri
bildirir.
They had
been working on the report
O gələndə
onlar məruzənin üstündə 2 saat
for 2
hours when he came.
idi ki, işləyirdilər.
She had
been explaining the rule to the students Mən otağa daxil olanda o, bir saat idi ki,
for an
hour when I came into the room. Qaydanı tələbələrə izah
edirdi.
Keçmiş zaman davam edib bitmiş forması
aşağıdakı zaman zərfləri ilə işlədilir: for two hours( iki saat müddətində),for
a year (bir il müddətində), for a long time (uzun müddət),since
morning ,since 1998 və.s
Gələcək zamanın davam edib bitmiş forması
The Future Perfect Continuous Tense Forms
Gə ləcək
zamanın davam edib bitmiş forması to be köməkçi felinin Future
Perfect zaman
forması( shall/will have been) və əsas felin indiki zaman feli sifət forması ilə
düzəlir:
shall/will have been + P I
|
Sual
formasinda shall (will) köməkçi feli mübədadan
əvvəl işlənir, inkar formada shall (will) köməkçi felindən sonar not inkar hissəciyi
gəlir.
Look and Remember
Affirmative
Təstiq
|
İnterrogative
Sual
|
Negative
İnkar
|
İnterrogative- Negative
Sual-inkar
|
I shall
have been working
He will have been working
She will have been working
It
will have been working
We shall have been working
You will have been working
They will have been working
|
Shall
I have been working?
Will
he (she,it)have been working?
Shall
we have been working?
Will
you have been working?
Will
they have been working?
|
I shall
not have been working
He (she,it)will not have been working
We shall not have been working
You will not have been working
They will not have been working.
|
Shall
I not have been working?
Will
he(she,it) not have been working?
Shall
we not have been working?
Will
you not have been working?
Will
they not have been working?
|
Danışıqda
qısa inkar forması aşağıdakı kimi işlənir:
Negative
İnkar
|
İnterrogative- Negative
Sual-inkar
|
I
Shan’t have been working
We
he
she
it won’t have been working.
You
They
|
I
Shan’t have been working ?
We
he
she
won’t it have been working?
You
They
|
Future Perfect Continuous gələcəkdə
müəyyən andan əvvəl başlanacaq və o anadək davam edəcək hərəkəti bildirmək üçün işlədilir:
It is two o’clock now and I have been
working indi saat
2-dir və mən 3 saatdır ki, işləyirəm;
for three
hours ; at five o’clock I shall have been saat 5-də 6
saat olacaq ki, mən işləmiş
working for six hours.
olacağam.
By next June he wil have been living here
for ten years. Gələn
iyuna kimi o burda 10 il müddətində yaşamış olacaq
Danışıq dilində The Future Perfect Continuous çox az işlənir.
Keçmişə nəzərən gələcək zamanın davam edib bitmiş forması
The
Future Perfect Continuous in the Past
Keçmişə nəzərən gələcək zamanın davam edib bitmiş forması keçmiş
baxımdan gələcək zamanda müəyyən bir vaxtadək davam edəcək hərəkətləri bildirmək
üçün işlədilir.
The Future
Perfect Continuous in the Past eyni ilə Future Perfect Continuous kimi düzəlir , yalnız shall və
will köməkçi felləri əvəzinə müvafiq olaraq should və would
işlənir.
Affirmative
Təstiq
|
Negative
İnkar
|
I
should have been working.
He
would have been working.
She
would have been working.
It would
have been working.
We
should have been working.
You would have
been working.
They would have
been working.
|
I
should not have been working.
He
would not have been working.
She
would not have been working.
It would
not have been working.
We
should not have been working.
You
would not have been working.
They
would not have been working.
|
Danışıqda qısa inkar forması aşağıdakı kimi
işlənir:
Negative
İnkar
|
I shouldn’t
he
wouldn’t
she wouldn’t
it wouldn’t have been working
We wouldn’t
You wouldn’t
They wouldn’t
|
The Future
Perfect Continuous in the
Past tabeli mürəkkəb cümlələrdə baş cümlənin
xəbəri keçmiş qeyri-müəyyən zamanda olduqda, The
Future Perfect Continuous
zamanını əvəz edir.
He said that by the end of June she O dedi ki, iyunun sonuna kimi
10 il
would have been working at
that olacaq ki, o, həmin fabrikdə
factory
for ten years.
işləyir.
The Perfect
Continuous Tenses are used to denote an action which began before a
certain moment in the present, past or future and went on as a process up to
that moment either including or excluding it.
|
TENSE FORMS OF THE ENGLISH VERB (ACTIVE VOICE )
LOOK AND REMEMBER
PRESENT
|
PAST
|
FUTURE
|
FUTURE
İN THE PAST
|
||
Indefinite
(SİMPLE)
|
Affir-
mative
|
He
gives lectures every day
|
He gave
a lecture yesterday.
|
He will give a lecture tomorrow
|
He
said he would give a lecture the next
day.
|
Interro-
gative
|
Does
he give lectures every day?
|
Did
he give a lecture yesterday?
|
Will
he give a lecture tomorrow?
|
-
|
|
Negative
|
He
does not(doesn`t)give lectures every day.
|
He
did not (didn`t) give a lecture yesterday.
|
He will not (won`t) give a lecture tomorrow
|
He
said he would not (wouldn`t) give a lecture the next day.
|
|
CONTİNOUNS
|
Affir-
mative
|
He
is giving a lecture now.
|
He
was giving a lecture at 5 o`clock yesterday.
|
He
will be giving a lecture at 5 o`clock tomorrow.
|
He said he
would be giving a lecture at 5 o`clock the next day.
|
Interro-
gative
|
Is he
giving a lecture now?
|
Was
he giving a lecture at 5 o`clock yesterday?
|
will he be giving a lecture at 5 o`clock
tomorrow?
|
-
|
|
Negative
|
He
is not(isn`t) giving a lecture now.
|
He
was not (wasn`t) giving a lecture at 5 o`clock yesterday
|
He will not(won`t) be giving a lecture at 5
o`clock .
|
He said he would not (wouldn`t) be giving a
lecture at 5 o`clock the next day.
|
|
PERFECT
|
Affir-
mative
|
He
has just given a lecture.
|
He
had given a lecture before supper yesterday.
|
He will
have given a lecture by 8 o`clock tomorrow
|
He said
he would have given a lecture by 8 o`clock the next day.
|
Interro-
gative
|
Has
he just given a lecture yet?
|
Had he given a lecture before supper
yesterday?
|
Will
he have given a lecture by 8 o`clock tomorrow?
|
-
|
|
Negative
|
He
has not(hasn`t)
just
given a lecture yet.
|
He
had not (hadn`t) given a lecture before supper yesterday.
|
He
will not (won`t)have given a lecture by 8 o`clock tomorrow?
|
He said
he l would not (wouldn`t) have given a lecture by 8 o`clock the next day.
|
|
PERFECT
CONTİNOUNS
|
Affir-
mative
|
He has been giving a lecture since 9 o`clock
|
He
had been giving a lecture for an hour when I came.
|
He
will have been giving a lecture for an hour when I come.
|
He
said he would have been giving a lecture for an hour when I came.
|
Interro-
gative
|
Has
he been giving a lecture since 9 o`clock?
|
Had
he been giving a lecture for an hour
when I came?
|
will
have been giving a lecture for an hour when I come?
|
-
|
|
Negative
|
He
has not(hasn`t) been giving a lecture since 9 o`clock
|
He had not(hadn`t)been giving a lecture for
an hour when I came.
|
He
will not (won`t) have been giving a lecture for an hour when I come.
|
He
said he l would not (wouldn`t) have been
giving a lecture for an hour
when
I come.
|
ZAMANLARIN UZLAŞMASI
Sequence of Tenses
--------------------------------------------------------------------
Azərbaycan dilindən fərqli olaraq
ingilis dlində zamanların uzlaşması
qaydası mövcuddur.Zamanların uzlaşması
qaydasına əsasən tamamlıq budaq cümlələrdə əməl olunur.Belə ki, baş cümlənin xəbəri keçmiş zaman formalarının birindədirsə ,
tamamlıq budaq cümləsindəki xəbər də keçmiş zaman formasından (Past Simple
,Past Continuous , Past Perfect,Future in the Past ,Future Perfect in the
Past və.s) birində işlədilməlidir.Bu, budaq cümlədəki xəbərin
zaman formasının baş cümlədəki xəbərin zaman formasından asılı olması deməkdir.
I was sure that he knew my address. Mən əmin idim
ki, o mənim ünvanımı bilir.
I didn’t know that they were waiting for
me. Mən bilmirdm ki
,onlar məni gözləyirlər.
I was sure that you had
passed the exam.
Mən əmin
idim ki, siz imtahanı vermisiniz.
I hoped
that she would return soon.
Mən
ümüd edirdim ki,o tezliklə qayıdacaq.
Zaman uzlaşmasinda aşağıdakı qaydalara
riayət olunmalıdır:
1) Əgər baş
cümlədəki hərəkət budaq cümldəki hərəkətlə eyni vaxtda baş verərsə, budaq cümlənin
xəbəri Past Simple və ya Past Continuous
zama formalarından birində olur.
Tom
said that the children were playing
tennis
in the yard. Tom dedi ki,uşaqlar
həyətdə tenis oynayırlar.
I thought you knew French. Düşünürdüm
ki,si fransız dilini bilirsiniz.
2) Əgər
budaq cümlədəki hərəkət baş cümldəki hərəkətdən əvvəl baş veribsə , onda
budaq cümlənin xəbəri keçmiş zamanın bitmiş forması ilə (Past Perfect)ifadə
olunur.
I felt that somthing had happened. Hiss edirdim ki,nə isə baş verib.
He said that he had lost the book. O dedi ki,kitabı
itirib.
Hərəkətin icra vaxtı dəqiq göstərilmişsə
,budaq cümlədə keçmiş qeyri-müəyyən zaman forması işlədilir.
Our
teacher said that S.Vurğun was
born in 1906. Müəllimimiz dedi ki, S.Vurğun 1906-cı
ildə anadan olub.
3) Əgər
budaq cümlənin hərəkəti gələcəyə aiddirsə
,budaq cümlədə keçmişə nəzərən gələcək (The Future in the Past) zaman forması
işlədilir.
He didn’t
realize that all would be over soon. O, başa düşmürdü ki, hər şey
tezliklə bitəcək.
I was sure that they would come in the
evening. Mən əmin idim ki,onlar
axşam gələcəklər.
4)
Əgər
tabeli mürəkkəb cümlədə bir neçə
budaq cümlə varsa,zamanların uzlaşması
qaydasına bütün budaq cümlələrində
əməl olunur.
I was sure I should pass my exam if I worked hard. Mən əmin idim ki, əgər səylə çalışsam
imtahanımı verəcəyəm.
Mother promised
that we should go for a walk if it wasn’t cold. Anam vəd etdi ki,əgər soyuq olmasa ,biz gəzməyə
gedəcəyik.
Zamanların
uzlaşması qaydası aşağdakı hallarda pozula bilər:
-
əgər budaq cümlədə inkar olunmaz təbiət hadisələri ,hamıya məlum olan elmi faktlar göstərilibsə ,baş cümlənin zamanından aslı olmayaraq budaq cümlədə indiki sadə zaman
(Present Simple)forması işlədilir.
The teacher said that the Sun gives the
Earth heat and light.
Müəllim dedi ki,günəş yer kürəsinə istilik və
işıq verir.
He was thinking of the day which will come soon.
O, tezliklə gələcək gün haqqında fikirləşirdi.
-
Müqayisə budaq cümlələrində:
In my youth life was not the same as it is now.
Gəncliyimdə həyat indiki kimi deyildi.
-
Səbəb budaq cümləlrində:
The didn’t go to the party because they will have a lot
of work to do.
Onlar ziyafətə getmədilər,çünki
onların görməyə çox işləri olacaqdı.
The tense
of the verb in the principal clause influences the tense of the verb in the
object lause.
If the verb
in the principal clause is in the preent or in the future tenses , the verb
in the subordinate clause may be in any tense according to the sense,but if
the verb in the principal clause is in
one of the past tenses the verb in thesubordinate object clause must also be
in one of the past tenses or i the future in the pst (to express a future
action).
The Past
Indefinite or the Past continuous in the subordinate clause are used to express a simultaneous action,the Past
Perfect or the Past Perfect Continuous in the subordinate object clause are used
to express an action which took place before that of the verb in the principal clause .This
is called sequence of tenses.
|
Felin
Məchul Növü
The Passive Voice
__________________________________________
İngilis dilində hər bir təsirli felin məlum
(The Active Voice) və məchul növü (the Passive Voice)ola bilər.
Əgər
mübtəda icraçı şəxs olarsa , təsirli fel məlum növ formasına malik olur:
He caught
two
fish. O, iki balıq tutdu.
Əgər mübtəda hərəkətin obyekti (üzərində hərəkət icra
olunan əşya vəya şəxs)olarsa, təsirli fel məchul növ formasına
malik olur.
Two fish were caught. Iki baliq tutuldu.
Felin məchul növü aşağdakı hallarda işlədilir:
1.
Hərəkətin icraçısı məlum olmadıqda:
All her
valuables were stoln last week. Keçən həftə onun bütü
qiymətli əşyaları oğurlanıb.
2.
Icraçını
xatırlamaq lazım gəlmədikdə:
This
film is much talked about. Bu filim
haqqinda çox danışılır.
3.
Hərəkətin icraçısı deyil, icra edilən hərəkət
vacib hesab edildikdə :
The
roads of the city are being repaired at present. Hazırda şəhərin yolları təmir edilir.
İngilis dilində felin bir sıra zaman formaları
məchul növdə işlədilir və hər bir müəyyən qurluşa malikdir.
Məchul növ to be köməkçi felinin
müvafiq zaman formaları və əsas felin Participle II forması ilə düzəlir.
Be +PII
|
ZAMAN FORMALARININ MƏCHUL NÖVDƏ İŞLƏNMƏSİ
The
Use of Tense Forms in the Passive Voice
______________________________________________________
Present Simple
Am/is/ are +PII
I
am asked
You
are asked
He(she,it)
is asked
|
We
are asked
You
are asked
They
are asked
|
Past
Simple
Was
/ were + P II
I was
asked
You
were asked
He(she,it)
was asked
|
We were
asked
You
were asked
They
were asked
|
Future
Simple
Shall
be / will be + P II
I shall
be asked
You
will be asked
He(she,it)
will be asked
|
We shall
be asked
You
will be asked
They
will be asked
|
Present
Continuous
Am/ is/ are +
being +P II
I
am being asked
You
are being asked
He(she,it)
is being asked
|
We
are being asked
You
are being asked
They
are being asked
|
Past Simple
Was
/ were + being + P II
I was
being asked
You
were being asked
He(she,it)
was being asked
|
We were
being asked
You
were being asked
They
were being asked
|
Present
Perfect
Have /has
+been +P II
I have
been asked
You
have been asked
He(she,it)
has been asked
|
We have
been asked
You
have been asked
They
have been asked
|
Past Perfect
had +been +P
II
I had
been asked
You
had been asked
He(she,it)
had been asked
|
We had
been asked
You
had been asked
They
had been asked
|
Future
Perfect
Shall/will have been +P II
I shall
have been asked
You
will have been asked
He(she,it)
will has been asked
|
We shall
have been asked
You
will have been asked
They
will have been asked
|
Future
Simple in the Past
Should
/would be + P II
I should
be asked
You
would be asked
He(she,it)
would be asked
|
We should
be asked
You
would be asked
They
would be asked
|
Future
Perfect in the Past
Should
/would have been + P II
I should
have been asked
You
would have been asked
He(she,it)
would has been asked
|
We should
have been asked
You
would have been asked
They
would have been asked
|
Məlum
növü məchul növə çevirmək qaydaları:
Məlum növü məchul növə çevirməkdə məlum növün
tamamlığı məchul növün mübtədası , məlum növün mübtədası isə məchul növün
tamamlığı olur.Bu zaman hərəkətin kim tərəfindən və ya nə ilə icra olundugunu
bilmək zərurəti duyulursa , by və with sözönülərindən istifadə olunur.
Active: Mother fed the baby. Ana körpəniyedizdirdi.
Passive: The baby was fed by
mother. Körpə ana tərəfindən
yedizdirildi.
Ümumi sual
cümlələrində birinci köməkçi fel mübtədadan əvvələ keçir:
Has he
been invited to the party? Onu ziyafətə dəvət ediblər?(O, ziyafətə
dəvət olunub?)
İnkar
cümlələrdə birinci köməkçi feldən sonar not inkar hissəciyi işlədilir.
He has not been invited to the party? O, ziyafətə dəvət olunmayıb.
Əgər
məlum növdə tamamlığın qarşısında sözönü işlənibsə ,həmin cümləni məchul növə
çevirərkən sözönü əsas feldən sonar işlənir.
Active : We sent for
the doctor. Biz həkimin
dalınca adam göndərdik.
Passive: The doctor was
sent for. Həkimin dalınca adam
göndərildi.
Bəzən
məchul növdə feldən sonra iki sözönü bir-birinin ardınca işlənə bilir. Lakin
onlar müxtəlif funksiyalarda olurlar.Birinci sözönü mübtədaya çevrilmiş
tamamlığa aid olur,ikinci sözönü isə tamamlıq funksiyasında olan hərəkətin icrasına
aid olur.
Bu əsasən , aşağıdakı fellərdə öz
əksini tapır: to ook at, to listen to,to pay for,to send for.
Active: Nobody listens to her. Heç kəs ona qulaq
asmır.
Passive: She is never listened to (by
anybody). Ona hec vaxt qulaq
asmırlar.
Active: Somebody has paid for your meal. Kimsə sizin yeməyinzin pulunu ödəyib.
Passive:Your meal has been paid for (by
somebody) Sizin yeməyinizin pulu ödənilib.
Active: She often refers to this book. O bu kitaba tez-tez istinad edir.
Passive:This book is often referred to (by
her). Bu kitaba tez-tez istinad
olunur.
MODAL
FELİN MƏCHUL NÖVÜ
Modal Verbs in the
Passive Voice
________________________________________
Modal
fel +be+P II
Active: She must do this work. O bu işi etməlidir.
Passive: This work must be done(by her) Bu iş(onun tərəfindən) edilməlidir.
Active: He has to read this book. O bu kitabı oxumalıdır.
Passive:This book has to be read(by him) Bu kitab oxunmalıdır(onun tərəfindən).
İki
tamamlığı (vastəli və vastəsiz ) olan fellərin məchul növdə işlənməsi:
I . to
give,to send ,to tell, to show,to play,to promise,to offer fellərindən
sonra işlənən hər iki tamamlıq məchul növlü cümləninmübtədası ola bilər.
Active:They gave him an apple. Onlar ona alma verdilər.
Passive: a) He was given an apple. A) Ona alma verildi.
b) The apple was given(to) him. B) Alma ona verildi.
Active: Did you send him a telegram? Sən ona teleqram göndərdin?
Passive: a)Was he sent a telegram? Ona teleqram göndərdilər?
b) Was a telegram sent? Teleqram göndərildi?
II. to buy,to sell,to sing, to read, to write,to explain,to describe,to
dictare,to repeat,to mention, to introduce,to declare,to deliver,to present,to
recommend,to prove,to point out felləri ilə əsasən bir
məchulluq işlənə bilir.Bu zaman vasitəli tamamlıq məchul növün mübtədası ola
bilməz.
Active: They sold us the house very
cheaply. Onlar evi bizə çox ucuz
satdılar.
Passive: The house was sold to us very cheaply. Ev onlara çox ucuz satıldı.
Active:They will dictate
the telegram
Onlar teleqramı telefonla diktə
to her over the telephone.
ediləcək.
Passive:The telegram will be dictated to Telegram ona telefonla
her over the telephone. diktə
ediləcək.
Xüsusi
sual cümlələrində məlum növü məchul növə çevirməyə dair nümunə:
Active:Who watered the flowers here?
Burada güller kim
tərəfindən sulanıb?
Passive:Who were the flowers watered by here?
Future
Continuous məchul növdə işlənmir,onun əvəzinə Future Simple işlənir:
Active:My mother will be ironingmy shirt. Anam köynəyimi ütüləyəcək.
Passive:My shirt will be ironed. Köynəyimi
ütüləyəcəklər.
Məchul növdə Perfect Continuous
forması olmadığından,hər hansı anadək başlanan və indiyədək davam edən hərəkəti
məchul növdə ifadə etmək üçün Perfect zamanlarından istifadə olunur:
Active:She has
been writing the report for two weeks. O,2 həftədir ki, məruzəni yazır.
Passive:The report has been written by her for
two weeks.
Məruzə 2 həftədir ki,onun tərəfindən yazılır.
Haqqında keçmişdə danışılan gələcək hərəkəti məchul növdə ifadə etmək
üçün , məlum növdə olduğu kimi ,Future Simple in the Past yaxud Perfect in the
Past işlənir:
She said
that the report would by typed. O
dedi ki, məruzəni çap edəcəklər.
She said by the time we came in the report would
have been typed.
O dedi ki,biz içəri daxil olana kimi məruzə çap
edilmiş olacaq.
TENSE FORMS OF THE ENGLISH VERB (PASSİVE
VOİCE)
PRESENT
|
PAST
|
FUTURE
|
FUTURE
İN THE PAST
|
||
SİMPLE
|
Affir-
mative
|
This
lecture is often
given
.
|
The
lecture was given
yesterday
|
The
lecture will be given tomorrow.
|
He said
the lecture would be given the next day.
|
Interro-
gative
|
Is
this lecture often
given?
|
Was
the lecture given yesterday?
|
Will
the lecture be given tomorrow .
|
-
|
|
Negative
|
This
lecture is not (isn`t)
often
given
.
|
The
lecture was not (wasn`t)
given
yesterday
|
The
lecture will not(won`t)be given tomorrow
|
He
said the lecture would not (wouldn`t) be given the next day.
|
|
CONTİNOUNS
|
Affir-
mative
|
The
lecture is being
given now .
|
The
lecture was being
given
at 2 o`clock yesterday
|
-
|
-
|
Interro-
gative
|
Is
the lectre being
given
now?
|
Was
the lecture being
given at 2o`clock yesterday?
|
-
|
-
|
|
Negative
|
The
lecture is not (isn`t)
being
given now.
|
The
lecture was not(wasn`t)
being
given at 2 o`clock
yesterday
.
|
-
|
-
|
|
PERFECT
|
Affir-
mative
|
The
lecture has just
been
given.
|
The
lecture had been
Given
by that time.
|
The
lecture will have been given by 9 o`clock tomorrow?
|
He said
the lecture would have been given by 9 o`clock the next day.
|
Interro-
gative
|
Has
the lecture just
been
given?
|
Had
the lecture been
given
by that time?
|
Will
the lecture have been given by
9o`clock tomorrow?
|
-
|
|
Negative
|
The
lecture has not (hasn`t)
been
given yet.
|
The
lecture had not
(hadn`t)been given by that time.
|
The
lecture will not(won`t) have been given by 9 o`clock tomorrow.
|
He
said the lecture would not (wouldn`t)have been given by 9 o`clock the next
day.
|
|
PERFECT
CONTİNOUNS
|
Affir-
mative
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Interro-
gative
|
-
|
-
|
-
|
-
|
|
Negative
|
-
|
-
|
-
|
-
|
KÖMƏKÇİ FELLƏR
Auxiliary Verbs
––––––––––––––––––––––––––––
Mənalarına və cümlədə daşıdıqları funksiyalarına görə
fellər əsas ,köməkçi ,bağlayıcı və modal fellərə bölünürlər.
1.
Əsas fellər
(National və ya Main Verbs) müstəqil mənaya malik olur və cümlədə sadə feli xəbər funksiyasında işlənir.
He wrote a
letter to his parents last week.
O, keçən həftə valideynlərinə məktub yazdı.
2.
Köməkçi fellər
(Auxiliary Verbs) müstəqil mənaya malik olmur və əsas fellə birlikdə felin mürəkkəb
zaman və növ formalarını əmələ gətirir.
He is writing
a letter now. O,
indi məktub yaır(yamaqda davam edir).
3.
Bağlayıcı
fellər (Link Verbs)mürəkkəb ismi xəbərin əmələ gəlməsində iştirak edir və mübtəda ilə mürəkkəb ismi xəbərin ad
hissəsini mənaca bir – birinə bağlayırlar.Ən cox işlənən bağlayıcı fel to be
felidir.
She is a
teacher.
O, müəllimədir.
Digər bağlayıcı
fellər aşağdakılardır: to become (olmaq)
, to look (görünmək), to taste (dad vermək) və.s
4.
Modal fellər (Modal
Verbs ) hərəkətə münasibət bildirir və əsas fellərlə birgə işlənərək mümkünlük
, zərurilik , arzu, məsləhət ,vaciblik kimi mənaları ifadə edir.
He must come
home in time.
O, evə vaxtında gəlməlidir.
TO
BE FELİ
The Verb to be
--------------------------------------------
To be feli əsas,
köməkçi,bağlayıcı və modal fel kimi işlənə bilir.
I.
Əsas fel kimi to be aşağıdakı
mənalarda işlənir:
1.Mövcud
olmaq, olmaq ,yerləşmək:
There are a
lot of deer in this forest .
Bu meşədə çoxlu maral var.
He is at home now. O, indi evdədir.
She will be
in her study.
O, öz kabinetində olacaq.
1)
Baş vermək(olmaq):
The assembly
will be next week.
İclas gələn həftə olacaq.
The exams
will be in June.
İmtahanlar iyunda olacaq.
Misallardan göründüyü kimi to be əsas fel
kimi işləndikdə özündən sonar zaman və ya yer zərfi tələb edir.
II . Köməkçi fel kimi to be Continuous zaman formalarında və məchul növdə işlənir:
I have been
waiting for you for an hour.
Mən bi saatdır ki,səni gözləyirəm.
She was
translating the text at that time yesterday.
O,dünən bu vaxt mətni tərcümə edirdi.
A lot of new
schools were built last year. Keçən
il çoxlutəzə məktəblər tikildi.
III . Bağlayıcı
fel kimi to be mürəkkəb ismi xəbərin tərkibində olur:
My son is a
student.He is ten.
Mənim oğlum şagirddir.Onun on yaşı var(O, on yaşındadır).
IV . To be+ məsdər
əvvəlcədən planlaşdırılmış hərəkətləri
bildirərək modallıq ifadə edir və bu halda –malı, - məli şəkilçiləri ilə tərcümə
olunur.
We are to
meet at 9 o’clock. Biz saat
9-da görüşməliyik.
TO
DO FELİ
The Verb to do
_________________________________________________
Əsas fel kimi
to do aşağıdakı hallarda işlənir:
1)
Etmək mənasında.
She has
already done her homework. O,artıq ev tapşırığını edib.
2)
Aşağıdakı
ifadələrdə:
To do morning
exercises – səhər idmanı etmək
To do one’s
best - əlindən gələni etmək
To do
homework – ev tapşırığını etmək
To do
housework – ev işlərini görmək
To do
lecturing - mühazirə oxumaqla məşğul
olmaq
To do
painting – şəkil çəkməklə məşğul olmaq
To do
gardening – bağçılıqla məşğul olmaq
To do a sum –
məsələ həll etmək
To do the
room – otağı yığışdırmaq
To do well –
hər hansı bir işi yaxşı görmək ,müvəffəqiyyət
qazanmaq
To do a
translation – tərcümə etmək
To do one’s
hair – saçını qaydaya salmaq
To do
somebody good- bir kəsə yaxşılıq etmək
To do
somebody harm –bir kəsə zərər vermək
To do
(the)cooking – bişirmək
To do
(the)shopping – bazarlıq(alış –veriş ) etmək
To do(the)
ironing – ütüləmək
To do a
museum – muzeyə baxmaq
To do a
picture gallery – şəkil qalereyasına baxmaq
To do (the)
washing –pal –paltar yumaq
To do one’s
duty – öz vəzifəsini yerinə yetirmək
I like
listening to music while doing the ironing. – Mən ütüləyərkən
musiqiyə qulaq asmağı xoşlayıram.
Köməkçi
fel kimi to do feli aşağıdakı hallarda
işlənir:
1)
Present və
Past Simple zaman formalarında sual və inkar cümlələri düzəltmək üçün:
Does he study English?
O, ingilis dilini öyrənirmi?
Did you see your friend at the party? Sən dostunu ziyafətdə
gordünmü?
Do you do your homework
yourself? Ev
tapşırığınızı özünüz edirsiniz?
He didn’t
do his duty well. O
öz borcunu yaxşı yerinə yetirmədi.
2)
Əmr şəklinin
inkar formasını düzəltmək üçün:
Don’t lose the tickets. Biletləri itirmə.
TO
HAVE FELİ
The
Verb to have
_____________________________________
1)
To have malik
olmaq mənasında əsas fel olur və cümlədə xəbər funksiyasında işlənir:
She has a lot of English books at home. Onun
evində ingilis dilində çoxlu kitbları var.
2)
To have bəzi
isimlərlə birləşmələlə malik olmaq mənasını
itirib yeni bir mənaya malik ifadələr əmələ gətirir:
To have breakfast- səhər yeməyi yemək
To have tea- çay içmək
To have coffee – kofe içmək
To have fruit – meyvə yemək
To have lunch qəlyanaltı etmək
To have dinner- nahar etmək
To have supper – şam etmək
To have fun - əylənmək
To have a party – ziyafət keçirmək(vermək)
To have a rest – dincəlmək
To have a good time- vaxtını xoş keçirmək
To have a walk- gəzmək
To have a quarrel – mübahisə etmək
To have a look at – ötəri baxmaq,nəzər salmaq
To have a smoke –siqaret çəkmək
To have a lesson- dərs keçmək(dərsi olmaq)
To have a holiday – məzuniyyəti olmaq
To have an accident- qəzaya düşmək
To have a shower –duş qəbul etmək
To have a bath –vanna qəbul etmək
To have a sandwich- buterbrod yemək
To have a game of tennis –tennis oynamaq
To have a headache – başı ağrımaq
Yuxardakı
ifadələrin Present və Past Simple zaman formalarının sual və inkarı to do köməkçi
fli vastəsilə düzəlir.
Mike has lunch
in the kitchen. Mayk mətbəxdə qəlyanaltı edir.
Does Mike have lunch in the kitchen? Mayk mətbəxdə qəlyanaltı edirmi?
Mike doesn’t have lunch in the kitchen. Mayk mətbəxdə qəlyanaltı etmir.
3)
Köməkçi fel
kimi to have feli Perfect zaman formalarının əmələ gəlməsində iştirak edir.
They have made a new film recently. Onlar bu yaxınlarda yeni film çəkiblər.
4)
Modal fel
kimi have+ məsdər tərkibini Azərbaycan
dilinə tərcümə etdikdə -malı,-məli şəkilçisi
artırılır və xarici şəraitdən doğan zərurəti bildirir.
I had to read
the book twice as the contents of the book were not clear to me.
Mən kitabı
iki dəfə oxumalı oldum,çünki onun məzmunu mənə aydın deyildi.
Belə cümlələrin
Present və Past Simple zaman formalarında sual və inkar cümlələri to do köməkçi feli ilə düzəlir.
She had to write a letter. O, məktub yazmalı oldu.
Did she have to write a letter? O, məktub yazmalı oldumu?
She didn’t have to write a letter. O, məktub yazmalı olmadı.
SHALL
VƏ WİLL FELLƏRİ
The
Verbs shall and will
__________________________________________
Köməkçi
fel kimi shall feli to hissəciksiz məstərlə
birləşərək I şəxsin təki və cəmi üçün gələcək qeyri-müəyyən zamanı əmələ gətirir.
We shall visit him tomorrow. Sabah
biz ona baş çəkəcəyik.
I shall explain the rule to you. Mən sizə qaydanı izah edəcəyəm.
Qalan bütün şəxslərdə gələcək qeyri- müəyyən zaman will
köməkçi feli vasitəsilə düzəlir.
He will pass his exams successfully. O öz imtahanlarını müvəffəqiyyətlə
verəçək.
Sall
və will fellərinin keçmiş zaman
formaları should (1-ci şəxsin təki cə cəmi üçün) və would (2-ci və 3-cü şəxsin
təki və cəmi üçün) Future Simple in the Past zaman formasının əmələ gəlməsində
iştirak edirlər.
I said I should wait for him. Mən dedim k, onu gözləyəcəyəm.
He said he would come to see us. O dedi ki, bizi görməyə gələcək.
MODAL
FELLƏR
Can,may,must,should,ought,need
və.s
Modal(Defective)Verbs
____________________________________________
Modal fellərin aşağdakı xüsusiyyətləri var :
1)
Modal feldən
sonra məsdər to hissəciksiz işlənir.Yalnız ought felindən sonra to hissəciyi işlənir.
2)
Bu fellərin
heç biri Present Simple zaman formasında 3-cü şəxsin təkində - s –sonluğu qəbul
etmir.
He can lift
this box. O bu qutunu qaldıra bilir.
3)
Sual cümlələri
to do köməkçi feli ilə deyil,verilmiş modal felin mübtədadan əvvələ keçməsi ilə
düzəlir:
May I take
your book? Sizin
kitabınızı götürə bilərəmmi?
4)
Modal fellər
felin şəxssiz formalarına malik deyil.
5)
İnkar forması
modal feldən sonra not inkar hissəciyinin artırılması ilə düzəlir:
She cannot
swim . O
üzə bilmir.
You must not
go there. Siz
oraya getməməlisiniz.
CAN
MODAL FELİ
The Modal Verb can
__________________________________
Can modal feli – bacarmaq ,bilmək deməkdir.
İki zaman
forması var:
1.
İndiki zaman
forması – can
I
can
You
can work
He(she,it)
can
|
We
can
You
can work
They
can
|
Can I
Can You
work?
Can He(she,it)
|
You
can not
He
can not work
They
can not
|
John can play
tennis well. Con
tennis oynamağı yaxşı bacarır.
2.
Keçmiş zaman
forması – could
I
could
You
could work
He(she,it)
could
|
We
could
You
could work
They
could
|
Could I
Could You
work?
Could He(she,it)
|
You
couldn’t
He
couldn’t work
They
couldn’t
|
Could you run fast when you were
younger? Siz daha gənc olanda
sürətlə qaca bilirdiniz?
Digər
zaman formalarını ifadə etmək zərurəti yarandıqda can modal felinin əvəzinə
onun ekvivalentindən , yəni mənaca ona yaxın olan to be able to konstruksiyasından istifadə olunur.
I haven’t been able to see him since morning. Səhərdən bəri onu görə bilməmişəm.
He said he hadn’t been able to find his documents. O dedi ki, sənədlərini tapa bilməyib.
MAY
MODAL FELİ
The
Modal Verb may
_________________________________
May modal feli icazə ,mümkünlük və güman bildirir.May
modal felinin 2 zaman forması var:
1)
İndiki zaman
forması – may
I
may work
You
may work
He(she,it)may
work
|
We
may
work
You
may work
They
may work
|
You may take any of these books. Sən
bu kitablardan hər hansı birini götürə bilərsən.
2)
Keçmiş zaman
forması – might
I
might do
You
might do
He(she,it) might do
|
We
might
do
You
might do
They
might do
|
The teachersaid I might take her book. Müəllim dedi ki,mən onun kitabını götürə
bilərəm.
May modal
feli ilə verilən suala qısa təsdiq və qısa inkar cavablar:
- May I use your dictionary? - Sizin lügətinizdən
istifadə edə bilərəmmi?
- Yes you may . -
Bəli.
- No, you mustn’t. -
Xeyr (qəti rədd cavabı).
MUST
MODAL FELİ
The
Modal Verb must
__________________________________
Must
modal feli vaciblik ,zərurət,güman və ehtimal bildirir.Must modal feli -malı, -məli kimi tərcümə olunur.Must modal
felinin yalnız indiki zaman forması var.
I
must work
You
must work
He(she,it)
must
work
|
We
must
work
You
must work
They
must work
|
Must modal felinə verlən suala qısa təsdiq və
inkar cavab:
-Must I answer your question at
once? -Mən sizing sualınıza dərhal
cavab verməliyəm?
-Yes ,you must. -
Bəli.
- No ,you needn`t . - Xeyr ,lazım deyil (ehtiyac
yoxdur).
Digər
zaman formlarını ifadə etmək üçün must modal felinin ekvivalentlərindən istifadə
olunur:
To
have to ,to have got to, to be to, to be obliged to
He had to go to the library again. O, kitabxanaya yenidən getməli
oldu.
Did he have to go to the lirary again? O, kitabxanaya yenidən getməli oldumu?
He did not have to go to the library again. O, kitabxanaya yenidən getməli olmadı.
He has got to clean the room. O,otağı təmizləməlidir.
Has he got to clean the room? O,otağı təmizləməlidirmi?
He has not got clean the room. O,otağı təmizləməli deyil.
SHOULD
MODAL FELİ
The
Modal Verb should
______________________________________
Should
modal feli hərəkətin icrasının gərəkliyini və məsləhət bildirir.
You should listen to the teacher carefully
when she explains the rule.
Müəlim qaydanı izah edəndə gərəkona diqqətlə
qulaq asasınız.
You should be more attentive. Siz gərək daha diqqətli
olasınız.
Should + Perfect Infinitive hərəkət keçmişə
aid olduqda işlədilir.
You souldn`t have told him about it. Siz gərək ona bu haqda deməyəydiniz.
OUGHT
TO MODAL FELİ
The
Modal Verb ought to
_________________________________
Ought to modal felinin yalnız bir forması var ki, ondan həm indiki,həm də
keçmiş zamanı ifadə etmək üçün istifadə olunur.
We ought to visit our friends more often.
Biz gərək dostlaımıza daha tez –tez baş çəkək.
Ought
to modal feli hərəkətin baş verməsinin mənəvi cəhətdən zəruriliyini bildirir.
Ought
to+Perfect Infinitive hərəkət keçmişə aid olduqda işlədilir.
She ought to have helped her aunt yesterday. O, gərək xalasına dünən kömək edəydi.
NEED
FELİ
The
Verb need
_____________________________________________
Need həm əsas ,həm də modal fel kimi işlənə
bilər.Əsas fel olduqda şəxslər üzrə dəyişir,indiki qeyri –müəyyən zamanda
üçüncü şəxsin təkində -s sonluğunu qəbul
edir, keçmiş qeyri – müəyyən zaman forması
“ed” şəkilçisi ilə düzəlir,iniki və keçmiş qeyri –müəyyən zaman
formalarının sual və inkar formaları to do köməkçi feli vasitəsilə düzəlir.
I don`t need your help any longer. Daha sənin köməyinə ehtiyacım
yoxdur.
How much more time do you need? Daha nə qədər vaxta ehtiyacınız
var?
She
didn`t need to go to the library yesterday.
Dünən onun kitabxanaya getməyə
ehtiyacı yox idi.
Modal fel kimi need feli lazımlıq, ehtiyacı olmaq mənasını
bildirir və əsas inkar və sual cümlələrində işlənir.Need modal fel olduqda
ondan sonra qarşısında to ədatı olmayan məsdər gəlməlidir.Sual cümlələrində
need modal feli mübtədadan əvvələ keçir,inkarda isə need modal felindən sonra
not inkar hissəciyi işlədilir.
Need I return your textbooks? Sizin dərsliklərinizi
qaytrmağıma ehtiyac varmı?
You needn`t
bring warm clothes. It`s very hot here.
Sizin isti paltar gətirməyinizə ehtiyac
yoxdur.Bura çox istidir.
Needn`t
+ Perfect Infinitive icra edilmiş hərəkətə
ehtiyac olmadığını bildirir.
He needn`t have sent the telegram. Onun teleqram göndərməsinə
ehtiyac yox idi.
You needn`t have watered the flowers, for it is
going to rain (you wasted your time).
Sizin gülləri sulamağınız lazım deyildi,çünki
yağış yağacaq (siz vaxt itirmisiniz).
There
are several modal or defective verbs in English such as can ,may ,must,ought,
which are used to express ability,possibility,permission or necessity of
doing some action.They have only some
finite forms and have no infinitive,participles or gerund; therefore
they cannot be used in any compoundtenses.They have no ending –s in the 3rd
person singular in Present Simple .After
the verbs can,may and must the infinitive is used without to, after ought with to. In some
cases te verbs shall , will , should,
would are also used as modal verbs.
|
Nə vaxtdan does ilə "s" olur? Does she speaks
YanıtlaSil